Hatalı Çevrilen Ayetler

59Zümer Suresi 10

Hatalı Çeviri:
10. (Resûlüm!) Söyle: Ey inanan kullarım! Rabbinize karşı gelmekten sakının. Bu dünyada iyilik yapanlara iyilik vardır. Allah'ın (yarattığı) yeryüzü geniştir. Yalnız sabredenlere, mükâfatları hesapsız ödenecektir.

Doğru Çeviri:
10De ki: “Ey iman etmiş olan kullar!²⁴⁰ Rabbinizin koruması altına girin. Bu dünyada iyilik-güzellik yapanlara bir güzellik vardır. Şüphesiz Allah'ın yeryüzü geniştir. Ancak sabredenler, ödüllerini hesapsız tastamam alacaklardır.”

Bu ayette Rabbimiz Resulullah’a yakın çevresine, o dönemde sahibi olduğu kölelerine/tüm kullara, Allah’a karşı takvalı olmalarını söylemesini buyurarak bu dünyada iyilik-güzellik üretenlere bir güzellik olduğunu, Allah’ın yeryüzünün geniş olduğunu ve sabredenlerin ecirlerinin tastamam ödeneceğini ilân ettirmektedir. Bu ayet tüm insanlığa yönelik bir beyannamedir.

Suredeki bu ve 53. ayetin teknik yapısı bir takım sorunları ortaya koymaktadır. Şöyle ki:

Her iki ayet de " قلQul [De ki]" emri ile başlamakta ve hemen ardından gelen nida cümleleri de bu ‘Qul’ emir fiiline mef’ulu bih olmaktadır. Ayetlerdeki " يا عبادِالّزين yâ ıbâdillezîne" ve " يا عبادىَ الّزينyâ ıbâdiyellezîne" terkiplerine baktığımızda, birinci olarak, harf-i nidayı dikkate almadan, sahih bir kelimenin [ıbâd sözcüğünün] "yâ-i mütekellim"e muzaf olduğunu, bu nedenle de "yâ-i mütekellim"den önceki sahih kelimenin son harfinin [dal harfinin] harekesinin esreleştiğini görüyoruz. İkinci olarak, başına harf-i nidanın gelmesiyle bu izafet terkibinin münâdâ makamında olduğunu, bu durumlarda terkibi "yâ ıbâdiye!", "yâ ıbâdî!", "yâ ıbâdi!" ve "yâ ıbâdâ!"" olmak üzere dört vecihte de okumanın mümkün olabileceğini biliyoruz. Üçüncü olarak da, konumuz olan 10. ayette "yâ-i mütekellim"in ıskatını ve kesre ile iktifa edildiğini görüyoruz. Kısaca özetlersek, her iki ayette de "yâ-i mütekellim" mevcut olup birinde bariz, ötekinde ise sakıttır. Anlatmak istediğimiz bunların beyanı değil, bu terkiplerden anlaşılan lafzî mânâdır. Lafzî mânâya göre, "kullarım!" nidasındaki ‘kullar’ peygamberin kulları olmaktadır. Yani "Ey .... kullarım!" diyen ya da diyecek olan, emrin muhatabı olan peygamberdir. Bu durumda peygamberin muhatabı olan insanlar peygambere kul olmaktadır. Yani Peygamber insanlara "Ey kullarım!" [Peygamberin kendi kulları, Allah’ın kulları değil] dedirtilmektedir.

"Qul" emri ile başlayan diğer tüm ayetlerde ise durum lâfzî mânâ ile uyumludur. Herhangi bir dikkat çekici unsur söz konusu değildir. Aynı surenin 11, 13, 14. ayetlerinde ve İhlas, Kafirun, Muavvezeteyn (Felak ve Nas) surelerinde ve diğer tüm benzer ayetlerde olduğu gibi...

Durum böyle olunca, böyle bir mânâ tüm İslam ilkelerine, fıtrata ters düşmektedir.

79Allah'ın ölümlü kimselerden, kendisine kitap, yasama-yürütme ve peygamberlik verdiği hiçbir kimse için, insanlara: "Allah'ın astlarından olan bana, kul/köle olun" demek yakışmaz. Fakat: "Öğrettiğiniz ve ders aldığınız/okuduğunuz kitap gereğince Rabbe içtenlikli kullar olunuz" demesi yaraşır. [Al-i Imran/79]

Gerçek bu iken Kur’an meali yapanlar ve sözde tefsir yazanlar bu gerçeği örtbas edip geçmektedirler ya da farkına varamamaktadırlar. Farkında olanların bazısı da araya "(Benim adıma) de ki:" tarzında bir parantez sokuşturarak meseleyi çözmeyi yeğlemektedirler. Bu tavır, çelişkinin, tutarsızlığın itirafından başka bir şey değildir.

Bu aciz, fakir kul Hakkı Yılmaz ise bu sorunu iki yönlü olarak çözme gayretini göstermiştir.

ÇÖZÜM

Birinci Yol: " عبادIbad" sözcüğünün "kullar" yerine "köleler" diye çevrilmesidir. Biliyoruz ki " عبدabd" sözcüğü "kul, köle" demektir. Nitekim Bakara ve Nur surelerinde bu anlama ilişkin tekil ve çoğul örnekler mevcuttur:

221Ve ortak koşan kadınları, iman edinceye kadar nikâhlamayın. İman etmiş, kâfirlerin himayesindeki bir köle kadın, –sizin çok hoşunuza gitmiş olsa da– ortak koşan bir kadından daha hayırlıdır. Ortak koşan erkekleri de iman edinceye kadar nikâhlamayın; iman etmiş bir erkek köle, –sizin çok hoşunuza gitmiş olsa da– ortak koşan bir erkekten daha hayırlıdır. Ortak koşanlar ateşe çağırırlar, Allah ise Kendi bilgisi ile cennete ve bağışlanmaya çağırır. O, öğüt alıp düşünürler diye insanlara âyetlerini ortaya koyar. [Bakara/221]

32Ve sizden eşi olmayanları, erkek kölelerinizden ve kadın kölelerinizden iyi olanları evlendirin. Eğer bunlar, fakir iseler, Allah Kendi fazlından onları zenginleştirir. Şüphesiz ki Allah, bilgisi ve rahmeti geniş ve sınırsız olandır, en iyi bilendir. [Nur/32]

Bu örnek ayetlerdeki anlamdan hareketle, konumuz olan 10. ve 53. ayetlerdeki "Ya ibadiye" sözcüğünü peygamberimize ailesinden intikal eden birkaç kişiye indirgeyerek "kölelerim" diye anlamlandırmak, bu ayetlerdeki evrensel çağrıyı göz ardı etmek ve anlamı daraltmak demektir. Sözcüğü "köle" anlamıyla ele alarak ayete "Ey kölelerim!" diye anlam vermek her ne kadar mümkün olsa da, mesajı evrensellikten mevziiliğe indiren bu anlamlandırmanın iyi bir çözüm olduğu söylenemez.

İkinci Yol: Mushafın Kopyalanması Sırasında Kâtip Hatası Olduğunu Kabul Etmek:

Arşivlerde korunan ve II. Halife Osman’a nispet edilen mushafların aslında ona ait olmadığı, Halife Osman’dan 60-80 yıl sonraki döneme ait istinsahlar olduğu bilim adamlarınca tespit edilmiştir. İlk mushaflar karşılaştırıldığında, bazı kelimelerin hem aynı mushaf içerisinde hem de birine göre diğerinde farklı imlalarla yazıldığı görülmektedir. Ayetlerin teknik ve semantik yapılarına bakıldığında, gerek ilk metindeki kâtip sehivleri, gerekse sonraki kâtiplerin sehivleri olmak üzere bu yazımların birçoğunun istinsah edenler [kopya çıkaranlar] tarafından yapıldığı anlaşılmaktadır.

Konumuz olan 53. ayet bazı nüshalarda " و قلve kul [Ve de ki!]" diye başlamaktadır. Ancak bu bizim üzerinde durduğumuz sorunu çözmemektedir.

Bizden evvel bu konuda çalışma yapanlar Zuhruf suresinin 68. ayetindeki " يا عباد ya ıbad" sözcüğünün farklı yazıldığını tespit etmişlerdir. Bu tespit daha evvel ilim camiasına sunulmuştur.

Zuhruf suresinin 68. ayetindeki " يا عبادya ıbad" ifadesi, Osman mushafı olarak bilinen mushaflardan Mekke, Kufe, Basra, Kahire, TİAM mushaflarında " يا عبادَYa ıbade" olarak yazılı iken, Medine, Şam, Topkapı Mushaflarında " يا عبادىYa ıbadiye" şeklinde yazılıdır. [Mushaf-ı Şerif; Arapça s.152, Türkçe; s. 135. 6. sıra. Dr. Tayyar Altıkulaç, İSAM Yayınları]

Bizim iddiamız şudur: Zümer/53’deki " يا عبادىYâ ıbâdiye" sözcüğünün sonundaki " ىye" harfi, kopya çıkaran [müstensih] kâtip tarafından sehven yazılmıştır. Orada da 10. ayetteki gibi " ىye" harfi olmamalıdır. Bu durumda her iki ayetteki " عبادıbad" sözcüğü dilbilgisi kurallarına uygun olarak " عبادَıbâde" diye kıraat edilmelidir. Buna göre cümlenin anlamı "Ey ... kullar!" şekline dönecektir. Böylece de ortadaki sorun ortadan kalkacaktır. Sorunun çözümüne yönelik bu ikinci şık diğerine göre daha makul bir çözümdür.

Ayetteki "Bu dünyada iyilik-güzellik yapanlara bir güzellik vardır" ifadesi, bu güzelliğin hem dünyada hem de ahirette olabileceği yönünde anlaşılmalıdır. Rabbimiz kullarına hem dünya hem de ahiret için hasene [iyilik- güzellik] istemeleri gerektiğini öğretmekte, iyiliğin iyilikten başka karşılığının olmayacağını bildirmektedir.

201Yine onlardan, "Rabbimiz! Bize dünyada bir güzellik-iyilik ve âhirette de bir güzellik-iyilik ver ve bizi ateşin azabından koru!" diyenler vardır. [Bakara/201]

60İyilileştirmenin-güzelleştirmenin karşılığı, iyileştirme-güzelleştirmeden başka olabilir mi? [Rahman/60]

Ayetteki "Şüphesiz Allah’ın arzı [yeryüzü] geniştir" ifadesi ise şu mesajı vermektedir:

Müminler, inanç ve ibadet özgürlüğünü yaşayamadıkları, İslam’ın değerlerini hayata geçiremedikleri sosyal ortamlarda bulunduklarında bu ortama uymayıp hicret etmeli, bu sıkıntının olmadığı yerlere gitmelidirler. Nitekim zorbaların elinde ve yurdunda kalıp da dinini yaşamayanlar kınanmış, akıbetleri ile ilgili ibret dolu sahneler nakledilmiştir:

97,98Kesinlikle görevli güçlerin, kendilerine haksızlık ederlerken, geçmişte yaptıklarını ve yapması gerekirken yapmadıklarını bir bir hatırlattırdıkları şu kimselerin durumuna gelince; görevli güçler, "Ne işte idiniz?" derler. Onlar: "Biz, yeryüzünde güçsüzleştirilmiş kimselerdik" derler. Görevli güçler: "Allah'ın yeryüzü geniş değil miydi, siz, orada hicret etseydiniz ya?" derler. Artık, –erkeklerden, kadınlardan ve çocuklardan göçe güç yetiremeyen, kılavuzlandıkları doğru yolu bulamayan kimseler hariç– işte bunların varacakları yer cehennemdir. Ve o ne kötü gidiş yeridir! [Nisa/97, 98]*

240 Zümer/10 ve 53. âyetin yazılış ve okunuşunda kopyalama hatası yapılmıştır. “Kullar” diye çevirdiğimiz sözcük, Mushaf'taki yazıma göre “kullarım” şeklindedir. Mushaf'taki bu katip hatası, asırlardan beri görmezden gelinmiştir. İnsanları Muhammed'e kul yapan, İslâm inançlarıyla çelişen bu kusurun mutlaka giderilmesi gerekir (meselenin ayrıntıları için bkz. Tebyîn).

*İşte Kuran, Zümer Suresi