Hatalı Çevrilen Ayetler

51Yunus Suresi 11-21

Hatalı Çeviri:
11. Eğer Allah insanlara, hayrı çarçabuk istedikleri gibi şerri de acele verseydi, elbette onların ecelleri bitirilmiş olurdu. Fakat bize kavuşmayı beklemeyenleri biz, azgınlıkları içinde bocalar bir halde (kendi başlarına) bırakırız.

12. İnsana bir zarar geldiği zaman, yan yatarak, oturarak veya ayakta durarak (o zararın giderilmesi için) bize dua eder; fakat biz ondan sıkıntısını kaldırınca, sanki kendisine dokunan bir sıkıntıdan ötürü bize dua etmemiş gibi geçip gider. İşte böylece haddi aşanlara yapmakta oldukları şeyler güzel gösterildi.

13. Andolsun ki sizden önce, peygamberleri kendilerine mûcizeler getirdiği halde (yalanlayıp) zulmettiklerinden dolayı nice milletleri helâk ettik; zaten onlar iman edecek değillerdi. İşte biz suçlu kavimleri böyle cezalandırırız.

14. Sonra da, nasıl davranacağınızı görmemiz için onların ardından sizi yeryüzünde halifeler kıldık (Onların yerine sizi getirdik).

15. Onlara âyetlerimiz açık açık okunduğu zaman (öldükten sonra) bize kavuşmayı beklemeyenler: Ya bundan başka bir Kur’an getir veya bunu değiştir! dediler. De ki: Onu kendiliğimden değiştirmem benim için olacak şey değildir. Ben, bana vahyolunandan başkasına uymam. Çünkü Rabbime isyan edersem elbette büyük günün azabından korkarım.

16. De ki: Eğer Allah dileseydi onu size okumazdım, Allah da onu size bildirmezdi. Ben bundan önce bir ömür boyu içinizde durmuştum. Hâla akıl erdiremiyor musunuz?

17. Öyleyse kim Allah’a karşı yalan uydurandan veya onun âyetlerini yalanlayandan daha zalimdir! Bilesiniz ki suçlular asla onmazlar!

18. Onlar Allah’ı bırakıp kendilerine ne zarar ne de fayda verebilecek şeylere tapıyorlar ve: Bunlar, Allah katında bizim şefaatçılarımızdır, diyorlar. De ki: «Siz Allah’a göklerde ve yerde bilemeyeceği bir şeyi mi haber veriyorsunuz? Hâşâ! O, onların ortak koştuklarından uzak ve yücedir.»

19. İnsanlar sadece bir tek ümmetti, sonradan ayrılığa düştüler. Eğer (azabın ertelenmesi ile ilgili) Rabbinden bir söz (ezelî bir takdir) geçmemiş olsaydı, ayrılığa düştükleri konuda hemen aralarında hüküm verilirdi (Derhal azap iner ve işleri bitirilirdi).

20. Ona (Muhammed’e) Rabbinden bir mucize indirilse ya! diyorlar. De ki: Gayb ancak Allah’ındır. Bekleyin (bakalım) ben de sizinle beraber bekleyenlerdenim.

21. Kendilerine dokunan (kıtlık ve hastalık gibi) bir sıkıntıdan sonra insanlara bir rahmet (esenlik) tattırdığımız zaman, bir de bakarsın ki âyetlerimiz hakkında onların bir tuzağı vardır. De ki: Allah’ın tuzağı daha süratlidir. Şüphesiz elçilerimiz kurduğunuz tuzakları yazıyorlar.

Doğru Çeviri:
11Ve eğer Allah, insanlara, onların hayrı çarçabuk istedikleri gibi, kötülüğü alelacele verseydi, onlara, kesinlikle kendi sürelerinin sonunu gerçekleştirirdi. Fakat Biz, Bize kavuşmayı ummayanları azgınlıkları içinde bocalayanlar olarak terk ederiz.

12Ve insana sıkıntı dokunduğu zaman, yanı üzerine yatarken, otururken, dikilirken Bize kesinlikle yalvarır. Kendisinden sıkıntısını gideriverdik mi de sanki kendisine dokunan o sıkıntı için Bize hiç yalvarmamış gibi aldırmadan geçip gider. Gerçeği eksik gösteren yaptıkları şeyler işte böyle süslenmiştir.

13Ve andolsun ki sizden önceki kuşakları, şirk koşarak, küfrederek yanlış yaptıkları zaman değişime/ yıkıma uğrattık. Ve onların elçileri açık belgeler ile gelmişlerdi. Zaten onlar inanacak değillerdi. İşte günahkârlar topluluğunu Biz böyle cezalandırırız.

14Sonra nasıl amel edeceğinize bakalım diye onların sonrasından sizi yeryüzünde onların yerine getirdik.

15Ve âyetlerimiz onlara açıkça okunduğunda, Bize kavuşmayı ummayanlar: “Bundan başka bir Kur’ân getir yahut bunu değiştir!” dediler. De ki: “Onu kendimin öngörmesiyle değiştirmem benim için söz konusu olamaz. Ben, sadece bana vahyolunana uyuyorum. Rabbime isyan edersem, kesinlikle büyük bir günün azabından korkarım.”

16De ki: “Allah dileseydi, ben Kur’ân'ı size okumazdım ve Allah, Kur’ân'ı size bildirmemiş olurdu. Ben de Kur’ân'dan önce kesinlikle içinizde bir ömür kalmıştım. Hâlâ aklınızı kullanmayacak mısınız?”

17Öyleyse Allah'ın aleyhine bir yalanı uyduran veya O'nun âyetlerini/ alâmetlerini/ göstergelerini yalanlayan kişiden daha yanlış; kendi zararlarına iş yapan kim olabilir? Hiç şüphesiz bu günahkârlar kurtuluşa eremezler.

18Onlar, Allah'ın astlarından, kendilerine zarar vermeyen ve kendilerine yarar sağlamayan şeylere tapıyorlar ve “Bunlar Allah katında bizim yardımcılarımız/ destekçilerimizdir” diyorlar. De ki: “Siz Allah'a göklerde ve yerde Kendisinin bilmediği bir şeyi mi haber veriyorsunuz?” Allah, onların ortak koştukları şeylerin hepsinden arınıktır ve çok yücedir.

19Ve insanlar, sadece bir tek ümmet idiler, sonra ihtilâfa düştüler ve eğer Rabbinden bir Söz¹⁹⁵ geçmemiş olsa idi, ihtilâf edip durdukları şeyler hakkında aralarında hüküm kesinlikle gerçekleştirilmişti.

20Ve onlar, “Ona Rabbinden bir alâmet/ gösterge indirilseydi ya!” diyorlar. “Görülmeyeni, duyulmayanı, sezilmeyeni, geçmişi, geleceği bilmek kesinlikle Allah'a aittir. Hadi bekleyin. Şüphesiz ben sizinle birlikte bekleyenlerdenim” deyiver!

21Ve insanlara dokunan bir sıkıntıdan sonra kendilerine bir rahmet tattırdığımız zaman, âyetlerimiz/ alâmetlerimiz/ göstergelerimiz hakkında onların bir plânı vardır. De ki: “Plân bakımından Allah daha çabuktur.” Şüphesiz ki elçilerimiz plânladığınız şeyleri yazıp duruyorlar.

11Ve eğer Allah, insanlara, onların hayrı çarçabuk istedikleri gibi, kötülüğü alelacele verseydi, onlara, kesinlikle kendi sürelerinin sonunu gerçekleştirirdi. Fakat Biz, Bize kavuşmayı ummayanları azgınlıkları içinde bocalayanlar olarak terk ederiz.

"Ecel" konusuna dikkat çekilen bu ayette, peygamberlerle alay ederek "vaat edilen azap"ın kendilerine hemen inmesini isteyenlere zımnen şöyle cevap verilmektedir: "İnsanlar hayrı çarçabuk istiyorlar. Şayet Allah, onların hayrı çarçabuk istemeleri gibi şerri de çarçabuk verseydi, işleri hemen bitirilir ve kesinlikle helâk olurlardı. Fakat Allah'ın hikmeti gereği, Allah’la karşılaşmayı inkâr edenlere, tüm azgınlık ve isyanlarına rağmen, günahlarından tövbe etmeleri için süre verilmekte ve bu süre içinde defalarca uyarı yapılmaktadır. Dolayısıyla bu kişilerin hak ettikleri şer de belli bir zamana kadar ertelenmiş olmaktadır. Ancak; vurdumduymaz bir şekilde taşkınlık yapmaya ve hadlerini aşmaya devam ederek kendilerine tanınan bu fırsatı kullanmayanlar için ise bu süre sonunda azabın hakk olması kesindir."

İnkârcıların, tehdit edildikleri ilâhî azabın hemen gelmesi konusunda aceleci davrandıkları, başka ayetlerde de konu edilmiştir:

* Ve insan, hayrı davet eder gibi kötülüğü davet eder. Ve insan çok acelecidir. [İsra/11]

* Ve onlar, "Eğer siz doğrulardan iseniz bu vaat ettiğiniz ne zaman?" derler. De ki: "Size günün belirlenmiş bir zamanı vardır ki ondan ne bir saat geri kalabilirsiniz, ne de ileri geçebilirsiniz." [Sebe’/29,30]

* Bir de onlar: "Eğer doğru kimselerden iseniz bu tehdit ne zaman?" diyorlar. De ki: "Kesinlikle bu tehdidin bilgisi, Allah'ın yanındadır. Ben ise yalnızca apaçık bir uyarıcıyım." [Mülk/25,26]

Bu konuda ayrıca Enbiya/38, Neml/71, Mearic/1, 2, Enfal/32, Yunus/48, Yunus/50, Ra’d/6, İbrahim/42, Meryem/84, Ahkaf/22-25’e de bakılabilir.

12Ve insana sıkıntı dokunduğu zaman, yanı üzerine yatarken, otururken, dikilirken Bize kesinlikle yalvarır. Kendisinden sıkıntısını gideriverdik mi de sanki kendisine dokunan o sıkıntı için Bize hiç yalvarmamış gibi aldırmadan geçip gider. Gerçeği eksik gösteren yaptıkları şeyler işte böyle süslenmiştir.

Bu ayette insanın nankörlük özelliğine dikkat çekilmiştir. İnsanların nankörlüğü Kur’an’da pek çok kez konu edilmiştir:

51Ve Biz insana nimet verdiğimiz zaman o yüz çevirir, yan çizer. Kendisine bir kötülük dokunduğu zaman da geniş geniş dua sahibidir; yalvarır da yalvarır. [Fussilet/51]

67Ve denizde size bir zarar dokunduğunda, o yalvardığınız kişiler kaybolup giderler, O, kaybolmaz. Sonra O, sizi karaya çıkararak kurtarınca, yüz dönersiniz. Ve insan, çok iyilik bilmeyen biridir! [İsra/67]

83Ve Biz insana nimet verdiğimiz zaman, yüz çevirip uzaklaşır. Ona fenalık dokununca da ümitsizliğe düşer. [İsra/83]

Ve Rum/33, Zümer/49, Hud/9, 10, Tövbe/75, 76, Yunus/22, 23, Nahl/53, 54, Lokman/31, 32, Ankebut/65, Müminun/75-77.

Konumuz olan ayetin sonunda yer alan "Haddi aşanlara yaptıkları şeyler işte böyle süslenmiştir" ifadesindeki "süsleme" işini yapan, ya çevrede bulunan başka bir inançsızdır, ya da hevasına kapılıp yaptığı her işi beğenen insanın kendisidir:

48,49Hani o münâfıklar ve kalplerinde hastalık bulunan; zihniyeti bozuk kimseler, "Şu adamları dinleri aldattı" dedikleri sırada, o kötü niyetli komutan, onlara amellerini çekici göstermiş ve onlara, "Bugün sizi insanlardan bozguna uğratacak kimse yoktur ve ben de sizin yardımcınızım" demişti. Sonra da, ne zaman ki iki topluluk birbirini görür oldu, o, iki topuğu üstünde geri döndü ve: "Şüphesiz ben sizden uzağım. Şüphesiz ben, sizin görmediğinizi görmekteyim, şüphesiz ben, Allah'tan korkmaktayım" dedi. Ve Allah, sonuçlandırması/cezalandırması pek şiddetli olandır. Ve her kim Allah'a işin sonucunu havale ederse bilsin ki şüphesiz Allah, en üstün, en güçlü, en şerefli, mağlûp edilmesi mümkün olmayan/mutlak galip olandır, en iyi yasa koyan, bozulmayı iyi engelleyen/sağlam yapandır. [Enfal/48]

103De ki: "Ameller bakımından en çok zarara uğrayanları haber verelim mi? 104Onlar, yapay olarak, güzellik ürettiklerini sanırken, dünyadaki çalışmaları da boşa gitmiş olan kimselerdir." [Kehf/103, 104]

4Şüphesiz Biz âhirete inanmayan şu kimselerin işlerini kendilerine süslü gösterdik de onlar şaşırıp kalmışlardır. [Neml/4]

21Ve insanlara dokunan bir sıkıntıdan sonra kendilerine bir rahmet tattırdığımız zaman, âyetlerimiz/alâmetlerimiz/göstergelerimiz hakkında onların bir plânı vardır. De ki: "Plân bakımından Allah daha çabuktur." Şüphesiz ki elçilerimiz plânladığınız şeyleri yazıp duruyorlar. [Yunus/21]

13Ve andolsun ki sizden önceki kuşakları, şirk koşarak, küfrederek yanlış yaptıkları zaman değişime/ yıkıma uğrattık. Ve onların elçileri açık belgeler ile gelmişlerdi. Zaten onlar inanacak değillerdi. İşte günahkârlar topluluğunu Biz böyle cezalandırırız.

14Sonra nasıl amel edeceğinize bakalım diye onların sonrasından sizi yeryüzünde onların yerine getirdik.

Bir önceki ayette nankörlüğü açıklanan insana burada da geçmiş toplumlardan ibret alması ihtar edilmektedir. Çünkü bu dünya, giden bir neslin arkasından hep başka bir neslin getirildiği ve bu düzenin böylece devam ettirildiği bir sınav dünyasıdır:

164,165De ki: "Allah her şeyin Rabbi iken, ben Allah'tan başka Rabb mi arayayım?" Her kişinin kazandığı yalnız kendisine aittir. Yükünü taşıyan kimse, bir başkasının yükünü taşımaz. Sonra sadece Rabbinizedir dönüşünüz. Böylece Allah, ayrılığa düştüğünüz şeyi size haber verecektir. Ve O, sizi yeryüzünde gidenlerin yerine getirilenler yapan, verdikleriyle sizi sınamak için, kiminizi kiminizin üzerine derecelerle yükseltendir. Şüphesiz Rabbin, kovuşturması çabuk olandır ve şüphesiz O, çok bağışlayandır, çok merhamet edendir. [En’am/164, 165]

14. ayetteki "Sonra nasıl amel edeceğinize bakalım diye onların sonrasından sizi yeryüzünde halifeler kıldık" ifadesinde geçen "halife" sözcüğü, "sonradan gelip birilerinin yerini alanlar" demektir

Yukarıdaki ifade ile muhataplara şu mesaj verilmektedir: "Siz yeryüzünün tek hakimi değilsiniz. Sizden evvel bu dünyada başkaları egemendi. Biz onları yok edip yerlerine sizi geçirdik. Eğer siz de zulme yönelirseniz, sizi de yok eder, yerinize başkalarını getiririz."

Bu mesaj daha önceki toplumlara da iletilmiştir:

73Andolsun ki Biz, Semûd'a da kardeşleri Sâlih'i elçi olarak gönderdik. O dedi ki: "Ey toplumum! Allah'a kulluk edin, sizin için O'ndan başka bir ilâh yoktur. Size Rabbinizden açık bir kanıt geldi. İşte şu, Allah'ın devesi/sosyal yardım ve destek ilkesi, sizin için bir âyettir; bırakın onu Allah'ın yeryüzünde yesin, sakın ona kötülükle dokunmayın, yoksa sizi acıklı bir azap yakalayıverir. 74Ve düşünün ki Âd'dan sonra sizi halîfeler yaptı. Ve yeryüzünde sizi yerleştirdi: Onun düzlüklerinden saraylar yapıyorsunuz, dağlarını evler hâlinde yontuyorsunuz. Öyleyse Allah'ın nimetlerini hatırlayın ve yeryüzünde kargaşa çıkaranlar olarak taşkınlık yapmayın." [A’raf/73, 74]

15Ey insanlar! Allah'a muhtaç olanlar sizlersiniz. Allah ise; O, zengin ve övgüye lâyık olandır.

16,17Eğer O dilerse sizi yok eder ve yepyeni bir oluşturmayı/halkı getirir. Bu, Allah'a hiç güç de değildir. [Fatır/15–17]

19,20Gökleri ve yeryüzünü Allah'ın gerçek ile oluşturduğunuı görmedin mi/hiç düşünmedin mi? O dilerse sizi giderir ve yepyeni bir halk/oluşturuluş getirir. Bu, Allah'a göre zor değildir. [İbrahim/19, 20]

133Eğer Allah, dilerse sizi giderir ey insanlar! Ve başkalarını getirir. Ve Allah, buna en iyi güç yetirendir. [Nisa/133]

54Ey iman etmiş kimseler! Sizden kim dininden dönerse, bilsin ki Allah yakında mü’minlere karşı yumuşak, kâfirlere; Allah'ın ilâhlığını ve rabliğini bilerek reddeden kimselere karşı da onurlu ve şiddetli bir toplum getirir ki Allah, onları sever, onlar da O'nu severler; onlar, Allah yolunda çaba harcarlar ve hiçbir kınayıcının kınamasından korkmazlar. Bu, Allah'ın dilediğine verdiği bir armağandır. Allah, bilgisi ve rahmeti geniş ve sınırsız olandır, çok iyi bilendir. [Maide/54]

15Ve âyetlerimiz onlara açıkça okunduğunda, Bize kavuşmayı ummayanlar: “Bundan başka bir Kur’ân getir yahut bunu değiştir!” dediler. De ki: “Onu kendimin öngörmesiyle değiştirmem benim için söz konusu olamaz. Ben, sadece bana vahyolunana uyuyorum. Rabbime isyan edersem, kesinlikle büyük bir günün azabından korkarım.”

16De ki: “Allah dileseydi, ben Kur’ân'ı size okumazdım ve Allah, Kur’ân'ı size bildirmemiş olurdu. Ben de Kur’ân'dan önce kesinlikle içinizde bir ömür kalmıştım. Hâlâ aklınızı kullanmayacak mısınız?”

Bu ayetlerde Rabbimiz, Kur’an’ın değiştirilmesi talebinde bulunan müşriklere, şayet iyice düşünür ve akıllarını kullanırlarsa, Peygamber'in tebliğ ettiği Kur'an'ın Allah’tan başkasının sözü olamayacağını kesinlikle anlayacaklarını söylemektedir. Müşriklere verilen bu cevap aynı zamanda Kur’an’ın inananların kalplerindeki yerini de pekiştirmektedir.

Esbab-ı nüzul nakillerinde, Kureyş müşriklerinin ileri gelenlerinden Abdullah b. Ümeyy el-Mahzumî, Velid b. Muğire, Mukevvir b. Hafs, Amr b. Abdullah b. Ebi Kays el-Amiri ve As b. Amir b. Hişam adlarındaki beş kişinin peygamberimizden kendi akıllarına uygun, onların ilâhlarını reddetmeyen, onlara ne yapacaklarını bildirmeyen ve istediklerinde duruma göre değiştirilebilen bir başka Kur’an getirmesini istedikleri, bu ayetlerin de bu talep üzerine indiği haberi yer almaktadır. [Razi; el-Mefatihu’l-Gayb]

Müşriklerin "Bu Kur’an bizim ilâhlarımızı aşağılıyor, bizi kınıyor ve biz de bundan rahatsızlık duyuyoruz" diyerek Kur’an’ın değiştirilmesi talebinde bulunmalarının altında sinsi bir plân yatmaktaydı. Onlar aslında peygamberimizi denemek istemişlerdi ve eğer peygamber böyle bir şey yaparsa, Kur’an’ı kendisinin derlediğini ve onu kendi istediği gibi değiştirdiğini ileri sürmeyi plânlamışlardı. Ama peygamberimize verdirilen "Allah dileseydi, ben onu size okumazdım ve O, onu size bildirmemiş olurdu. Ben de ondan önce kesinlikle içinizde bir ömür kalmıştım. Hâlâ aklınızı kullanmayacak mısınız?" şeklindeki cevap hem müşriklerin plânını boşa çıkarmış, hem de Kur’an’ın gerçekten Allah'tan gelen vahiy olduğuna bir kanıt olmuştur. Çünkü bu cevapla onlara: "Böylesi büyük ve kıymetli bir kitabın, öğrenim görmemiş, talebe olmamış, hiçbir kitap okumamış ve ilmî tartışmalarda bulunmamış bir kimsenin eliyle gelmesi, bunun ancak bir vahiy ile olacağını gösterir. Böyle bir olguyu kabul etmemek ise aklın alacağı bir şey değildir. Hâlâ aklınızı kullanmayacak mısınız?" denilmiştir.

* Hiç kuşkusuz Biz, o Öğüt'ü/Kur’ân'ı Biz indirdik, Biz. Ve kesinlikle Biz, onun için koruyucularız. [Hicr/9]

* Eğer Elçi/Muhammed, bazı sözleri Bizim sözlerimiz olarak ortaya sürseydi, kesinlikle O'ndan tüm gücünü alırdık. Sonra O'ndan can damarını kesinlikle keserdik. Artık sizden hiç biriniz O'na siper de olamazdınız. [Hakkah/44-47]

17Öyleyse Allah'ın aleyhine bir yalanı uyduran veya O'nun âyetlerini/ alâmetlerini/ göstergelerini yalanlayan kişiden daha yanlış; kendi zararlarına iş yapan kim olabilir? Hiç şüphesiz bu günahkârlar kurtuluşa eremezler.

Allah’ın aleyhine yalan uydurmak; kendisinin veya bir başkasının sözünü Allah’ın sözü imiş gibi göstermek, bilgilerin kendisine Allah tarafından verildiğini söylemek demektir.

Dikkat edilirse, Allah’ın ayetlerini yalanlayan kişi ile Allah’ın aleyhinde yalan uyduran kişi aynı kefeye konmuş ve her ikisi de "en zalim" sıfatıyla nitelenmiştir. Açık bir tehdit olan bu nitelemenin muhatabı o günkü ve sonraki inkarcılar ve iftiracılardır. Dolayısıyla, Peygamberimiz Allah aleyhinde herhangi bir yalan uydurmadığına göre, ayetin içerdiği tehdit de Allah’ın aleyhinde yalan uyduran başka kişilere yöneliktir. Nitekim tarihî kayıtlar da kendi kuruntularını "Allah tarafından yazdırıldı, vahyedildi" diyerek Allah’a isnat eden iftiracı sapıkları ve Yalancı Müseyleme gibi sahte peygamberleri göstermektedir.

* Ve Kitap Ehlinden, bazı söz ve ilkeleri, kitaptan olmamasına rağmen, siz onu kitaptan sanasınız diye, dillerini kitaba doğru eğip büken akılsız, serseri bir gurup vardır. O, Allah katından olmadığı hâlde, "Bu, Allah katındandır" derler. Kendileri bilip dururken, Allah'a karşı yalan da söylerler. [Âl-i Imran/78]

* Ve Allah'a karşı yalan uydurandan yahut kendisine hiçbir şey vahyolunmadığı hâlde "Bana vahyolundu" diyenden ve "Allah'ın indirdiği gibi ben de indireceğim" diyenden daha yanlış; kendi zararlarına iş yapan kim olabilir? Şirk koşarak yanlış; kendi zararlarına iş yapan o kimseleri ölümün şiddetleri içindeyken, görevli güçler de onlara ellerini uzatmış, "Canlarınızı çıkarın. Bugün, Allah'a karşı gerçek dışı şeyler söylediğinizden ve O'nun âyetlerine karşı böbürlenmenizden dolayı alçaltıcı bir azapla cezalandırılacaksınız" derlerken bir görsen! [En’am/93]

* Ve O, size Kur’ân'ı ayrıntılı/hak-bâtıl ayrılmış olarak indirdiği hâlde, Allah'tan başka bir hakem mi arayayım?" Ve kendilerine Kitap verdiğimiz şu kişiler, Kur’ân'ın şüphesiz Rabbinden hak ile indirilmiş olduğunu bilirler. O hâlde sen onların bu kitabın Allah tarafından indirildiğini bildikleri hususunda sakın şüphecilerden olma. [En’am/114]

18Onlar, Allah'ın astlarından, kendilerine zarar vermeyen ve kendilerine yarar sağlamayan şeylere tapıyorlar ve “Bunlar Allah katında bizim yardımcılarımız/ destekçilerimizdir” diyorlar. De ki: “Siz Allah'a göklerde ve yerde Kendisinin bilmediği bir şeyi mi haber veriyorsunuz?” Allah, onların ortak koştukları şeylerin hepsinden arınıktır ve çok yücedir.

Bu ayette; Allah’ın yaratıcı, rızk verici, her şeye gücü yeten ve her şeyi düzenleyen olduğuna inanan ama aklını kullanmayarak Allah’ın astlarından bir takım ilâhlar edinip bunların kendisini Allah'a yaklaştıracağını zanneden müşrikler kınanmaktadır. Müşriklerin bu sapık mantığı Kur’an’da pek çok ayette dile getirilmiştir:

76De ki: "Allah'ın astlarından sizin için zarar vermeye ve yarar sağlamaya gücü yetmeyen şeylere mi kulluk ediyorsunuz? Oysa Allah, çok iyi işitendir, çok iyi bilendir." [Maide/76]

11-13İnsanlardan kimi de Allah'a belirsiz bir taraf üzerinde/kararsız, net çizgisiz bir şekilde kulluk eder. O nedenle eğer kendisine bir iyilik gelirse, onunla zihnindeki tüm soru işaretlerini gidererek rahata kavuşmuş olur. Ve eğer kendisine bir sosyal yangın/sıkıntı gelirse yüzü üstü dönüverir. O, dünyayı da âhireti de kaybetti. İşte bu, apaçık kaybın ta kendisidir. O, Allah'ın astlarından kendine zarar ve menfaat veremeyecek şeylere yalvarır. İşte bu, çok uzak sapıklığın ta kendisidir. O, zararı yararından daha yakın olana yalvarıyor. Yalvardığı o şey ne kötü yardımcı, koruyucu ve ne kötü yoldaştır. [Hacc/11-13]

16De ki: "Göklerin ve yerin Rabbi kimdir?" De ki: "Allah'tır." De ki: "Allah'ın astlarından o kendi kendilerine yarar sağlamaya ve zarar vermeye gücü olmayanları yardımcı, yol gösterici, koruyucu yakınlar mı ediniyorsunuz?" De ki: "Hiç kör ile gören bir olur mu? Ya da karanlıklarla aydınlık bir olur mu?" Ya da Allah'a, O'nun gibi oluşturan birtakım ortaklar buldular da, bu oluşturma kendilerince birbirine benzer mi göründü? De ki: "Allah, her şeyin oluşturucusudur. Ve O, birdir, her şeye üstün ve kahredicidir." [Ra’d/16]

Ve Enbiya/66, 67, En’am/71, 72, Furkan/55.

Yukarıdaki ayetlerde görüldüğü gibi, müşriklerin ortak koştukları nesneler ne kendilerine zarar verebilmekte, ne de faydaları dokunabilmektedir. Müşriklerin böyle şeylere tapmaları ve onlardan yardım istemeleri, her türlü eleştiriyi hak eden bönlükten başka bir şey değildir.

Ayetteki "Siz Allah'a göklerde ve yerde Kendisinin bilmediği bir şeyi mi haber veriyorsunuz?" ifadesi şu şekilde takdir edilebilir: "Yani siz, Yüce Allah’a, mülkünde bir ortağı yahut da O’nun izni olmaksızın nezdinde bir şefaatçi bulunduğunu mu haber vermektesiniz? Oysa O, göklerde olsun, yerde olsun, kendisinin bir ortağı olduğunu bilmemektedir. Zira O’nun ortağı yoktur, O'nun için böyle bir şey söz konusu değildir."

Müşriklere özgü bu densizliğin yüzlerine vurulduğu bir ayet de Ra’d suresindedir:

33Peki, o, kazandığı şeyler ile birlikte her bir kişinin üzerinde dikilen/görüp gözeten kimdir? Onlar ise Allah'a ortaklar edindiler. De ki: "Onları isimlendirin! Yoksa siz, O'na yeryüzünde bilmediği bir şey mi ya da sözden açık olanı mı haber vereceksiniz? Aslında kâfirlere; Allah'ın ilâhlığını ve rabliğini bilerek reddetmiş olan şu kişilere plânları güzel gösterildi de Yol'dan saptırıldılar. Allah, kimi saptırırsa, artık onun için yol gösteren kimse yoktur. [Ra’d/33]

Daha sonra Yüce Allah, kendini zalim bir ortağı bulunmaktan [şirkten] tenzih ve takdis ederek şöyle buyurmaktadır: "Allah, onların ortak koştukları şeylerin hepsinden münezzehtir ve çok yücedir."

19Ve insanlar, sadece bir tek ümmet idiler, sonra ihtilâfa düştüler ve eğer Rabbinden bir Söz geçmemiş olsa idi, ihtilâf edip durdukları şeyler hakkında aralarında hüküm kesinlikle gerçekleştirilmişti.

Başlangıçta sadece tek bir ümmet olan insanlığın sonradan farklı inançlara, farklı gruplara ayrıldıklarının bildirildiği bu ayetten anlaşıldığına göre; insanların sonradan bir takım ihtilâflara düşerek ayrışması Allah’ın iradesi ve izniyledir. Yani Yüce Allah, inanma konusunda insanlara herhangi bir zorlama yapmayarak onları özgür bırakmış, böylece de insanlar arasında ihtilâflar oluşmuştur.

İNSANLAR AYRILIĞA DÜŞMEDEN ÖNCE TEK BİR ÜMMET İDİLER:

Çoğulu الامم[ümem] olan الامّة[ümmet] sözcüğü, ümm, ümmî, emam, imâm, âmmîn, teyemmüm sözcükleri gibi emm sözcüğünden türemiştir. Emm sözcüğü "kasdetmek, amaçlamak" demek olduğu için gerek ümmet sözcüğünde ve gerekse sözcüğün diğer türevlerinde –Türkçe'deki kullanımına uymasa da– "kasdetmek" anlamı mevcuttur. [Lisanü’l-Arab; c.1, s.221-225]

Ümmet sözcüğünün terim anlamı ise: "Kendi irâdeleriyle veya bir zorunluluk neticesinde aynı zamanda aynı yerde bulunan; iyi ya da kötü aynı inanca sahip olan; aynı amacı gütme neticesinde bir arada yaşayan insan topluluğu" demektir. Çoğulu olan ümem sözcüğü ile birlikte Kur’ân'da 64 yerde geçmektedir. Ayrıca Kur’ân'da değişik kalıplarda olan ama aynı kökten gelen yüzlerce sözcük mevcuttur. Bu sözcüklerin hepsi de "kasdetmek, amaçlamak" anlamı eksenindedir.

Ümmet kavramı ile ilgili olarak A’râf Suresi’nde açıklama yapıldığı için ilgili bölümün oradan okunmasını öneriyor, insanların önceleri tek bir ümmet olduğu konusuna geçiyoruz:

213İnsanlar tek bir önderli toplum idi de Allah müjdeciler ve uyarıcılar olmak üzere peygamberler gönderdi ve anlaşmazlık ettikleri konularda insanlar arasında hükmetsinler diye onların beraberinde hak ile kitap indirdi. Ve sırf o Kitap verilenler, kendilerine bunca deliller geldikten sonra aralarındaki azgınlık yüzünden anlaşmazlığa düştüler. Bunun üzerine Allah, Kendi bilgisi gereği, iman edenlere, onların hakkında anlaşmazlığa düştükleri hakka kılavuz oldu. Ve Allah, dilediği kimseyi/dileyen kimseyi dosdoğru yola kılavuzlar. [Bakara/213]

Yukarıdaki ayette insanların kendilerine uyarıcı gelmeden önce [küfür yolunda iken] bir tek ümmet oldukları bildirilmektedir. Sözcük küfür yolundaki insanlar için kullanıldığı gibi, mümin insanlar topluluğu için de kullanılmıştır. Nitekim aşağıdaki ayetlerde ümmet sözcüğü müminler için kullanılmıştır:

51Ey elçiler! Temiz, hoş, yararlı şeylerden yiyin ve sâlihi işleyin. Şüphesiz Ben sizin yaptıklarınızı çok iyi bilenim.

52Ve işte bu, bir tek ümmet olarak sizin ümmetinizdir. Ben de sizin Rabbinizim. O hâlde Benim korumam altına girin.

53Sonra insanlar kendi aralarındaki işlerini parça parça böldüler. Her grup, kendinde bulunan ile sevinip böbürlenmektedir. [Müminun/51-53]

92Şüphesiz bu, bir tek ümmet olarak sizin ümmetinizdir. Ben de sizin Rabbinizim. O hâlde Bana kulluk edin. [Enbiya/92]

Buna göre, konumuz olan 19. ayette geçen "insanlar sadece bir tek ümmetti" ifadesinden:

*"İnsanlar önceleri tevhit ve İslâm ümmeti idiler. Ancak daha sonraları bir kısmının tevhit inancını bırakarak şirke batması, sapıtması sebebiyle aralarında ayrılık baş gösterdi. Böylece birbirlerine karşı hak hukuk tanımayan, her türlü zulmü reva gören çeşitli soylara, gruplara ve milletlere ayrıldılar" şeklinde veya,

*"İnsanlar önceleri kâfir bir ümmet idiler. Ancak daha sonraları bir kısmı İbrahim peygamber gibi hanifleşti ve diğerlerinden ayrılarak tevhit ve İslâm ümmeti oldu" şeklinde anlamlar çıkarmak mümkündür.

RABBİMİZDEN GEÇEN SÖZ

Ayette konu edilen Söz, Rabbimizin cezaları "adı konmuş süreye erteleme" ilkesidir. Yüce Allah, bu ilkesinden ve bu ilkeyi bozmayacağından başka ayetlerde de bahsetmiştir:

14Ve onlar, ancak kendilerine bilgi geldikten sonra, aralarındaki taşkınlık yüzünden ayrılığa düştüler. Eğer Rabbin tarafından "adı konmuş bir süre sonuna kadar" sözü geçmemiş olsaydı aralarında kesinlikle gerçekleştirilirdi. Ve şüphesiz kendilerinden sonra Kitab'a vâris kılınan kişiler, Kur’ân'dan kesinlikle kararsızlığa götüren bir kuşku içindedirler. [Şûra/14]

110Ve andolsun ki Biz Mûsâ'ya Kitab'ı verdik de onda ihtilâfa düşüldü. Eğer Rabbinden daha önce verilmiş bir Söz olmasa idi, elbette bu dünyada hemen cezalandırılırlardı. Ve onlar şüphesiz, Kur’ân'dan kuşkulu bir şüphe içindedirler. [Hud/110]

45Ve eğer Allah, kazanmakta oldukları şeyler dolayısıyla insanları sorgulayıp cezalandıracak olsaydı, yeryüzünde küçük-büyük hiçbir canlıyı bırakmazdı. Velâkin onları, adı konmuş bir süreye kadar ertelemektedir. Sonunda süre sonları geldiği zaman da artık şüphesiz Allah, Kendi kullarını en iyi görendir. [Fatır/45]

Ayrıca Fussılet/45 ve Ta Ha/129’da da aynı ilkeye değinilmiştir.

Bu açıklamalardan sonra anlaşılmaktadır ki: Şayet Yüce Allah daha önce insanların anlaşmazlığa düştükleri konularda aralarında hüküm verme işini kıyamet gününden önce yapmayacağına dair bir Söz söylememiş olsaydı, elbette hükmünü dünya hayatında gerçekleştirir ve amelleri sebebiyle müminleri cennete, kâfirleri de cehenneme koyardı. Fakat Yüce Allah insanlara -neler yapacaklarını tam olarak bilmekle beraber- özgür irade ve yeterli süre vermek suretiyle fırsat tanımış, verdiği sürenin vadesi olarak da kıyamet gününü tespit etmiştir.

20Ve onlar, “Ona Rabbinden bir alâmet/ gösterge indirilseydi ya!” diyorlar. “Görülmeyeni, duyulmayanı, sezilmeyeni, geçmişi, geleceği bilmek kesinlikle Allah'a aittir. Hadi bekleyin. Şüphesiz ben sizinle birlikte bekleyenlerdenim” deyiver!

Rabbimiz, elçisinden ısrarla tekvinî mucize isteyen kâfirlere verilmesini istediği cevabı doğrudan peygamberimize söylettirmiştir. Peygamberimizden dile getirilmesi istenen tehdit mahiyetindeki bu cevabın takdiri şöyle yapılabilir:

"Allah bana neyi vahyediyorsa ben size onu söylüyorum. Siz ise benden, Allah'ın bana vahyetmediği, dolayısıyla hem benim hem de sizin için gayb olan şeyler istiyor ve mucizeler görmeden inanmayacağınızı söylüyorsunuz. Gaybe ait bilgileri ifşa etmek ya da etmemek bütünüyle Allah'a kalmış bir şeydir. Bu sebeple, ısrarla talep ettiğiniz mucizeyi Allah'ın gönderip göndermeyeceğini hep beraber bekleyip göreceğiz."

Rabbimiz, inkârcıların bu tavırlarını ve değişik taleplerini Kur’an’da birçok kez dile getirmiş ve bu durumun önceki peygamberler için de aynı olduğunu bildirmiştir:

7,8Ve inkâr etmiş olanlar: "Bu ne biçim elçi ki, yemek yiyor, sokaklarda yürüyor? Ona, bir melek indirilseydi ya! Böylece O'nunla beraber bir uyarıcı olur! Yahut kendisine bir hazine bırakılsaydı veya kendisinden yiyeceği bir bahçe olsaydı ya!" dediler. Bu şirk koşarak yanlış; kendi zararlarına iş yapanlar: "Siz, yalnızca büyülenmiş bir kişiye uyuyorsunuz" da dediler. [Furkan/7, 8]

90-93Ve "Bizim için yerden bir pınar fışkırtmadıkça sana asla inanmayacağız. Yahut senin hurmalardan, üzümlerden oluşan bir bahçen olmalı. Onların aralarında şarıl şarıl ırmaklar akıtmalısın. Yahut iddia ettiğin gibi göğü parçalar hâlinde üzerimize düşürmelisin yahut Allah'ı ve melekleri karşımıza getirmelisin. Yahut senin altın süslemeli bir evin olmalı yahut göğe yükselmelisin. Ancak, senin yükselişine, öğrenip öğreteceğimiz bir kitabı bize indirmene kadar asla inanmayız" dediler. Sen de ki: "Rabbim noksanlıklardan arınıktır. Ben, beşer bir elçiden başka bir şey miyim ki!" [İsra/90-93]

59Ve Bizi, alâmetleri/göstergeleri göndermekten ancak öncekilerin onları yalanlamış olmaları alıkoydu. Ve Semûd'a, açık, gözle görülebilir biçimde sosyal destek kurumları kurmaları görevini vermiştik de onun sebep olmasıyla haksız davranmışlardı. Ve Biz, o alâmetleri/göstergeleri ancak korkutmak için göndeririz. [İsrâ/59]

Ve Yunus/96, 97, Hicr/14, 15, Tur/44, En’am/7-9, 37, 109, Enfal/32, 33, Şuara/153, 154, Şuara/185-187, Hud/53-57, Bakara/55.

21Ve insanlara dokunan bir sıkıntıdan sonra kendilerine bir rahmet tattırdığımız zaman, âyetlerimiz/ alâmetlerimiz/ göstergelerimiz hakkında onların bir plânı vardır. De ki: “Plân bakımından Allah daha çabuktur.” Şüphesiz ki elçilerimiz plânladığınız şeyleri yazıp duruyorlar.

İnsanın nankörlük özelliğine somut bir örneğin verildiği bu ayette, bir sıkıntıdan sonra kendisine bir rahmet tattırılan insanın hemencecik Allah’ın ayetlerine dil uzatmaya kalkıştığı ifade edilmektedir. İşaret anlamı Mekkeli kâfirler olan "insanlar" sözcüğü aslında tüm insanları kapsamaktadır.

Esabab-ı nüzul kayıtları, ayetin iniş sebebi olarak şu olayı nakletmektedir:

Ebu Süfyan: "Senin bedduan sebebiyle bize yağmur yağmaz oldu. Eğer bize yağmur yağdırılmasını [ister ve] sağlarsan, biz de seni tasdik ederiz" demişti. Peygamber'in duası üzerine yağmur yağdığı halde iman etmediler. İşte onların "tuzaklarından" kasıt budur. [Kurtubi; el-Camiu li Ahkami’l-Kur’an]

Ayetteki "Plân bakımından Allah daha çabuktur" ifadesi, Müşakele sanatıyla yapılan bir beyan olup anlamı "Allah çarçabuk cezalandırır" demektir. Müşakele sanatıyla ilgili detay Tarık Suresi’nin tahlilinde sunulmuştur.

İnsanların genel karakteri olan nankörlük, değişik ifadelerle başka ayetlerde de ortaya konmuştur:

6-8Kesinlikle senin düşündüğün gibi değil! Dönüş Rabbine olmasına rağmen insan, kendisini yeterli gördüğünde, kesinlikle azar. [Alak/6-8]

12Ve insana sıkıntı dokunduğu zaman, yan yatarken, otururken, dikilirken Bize kesinlikle yalvarır. Kendisinden sıkıntısını gideriverdik mi de sanki kendisine dokunan o sıkıntı için Bize hiç yalvarmamış gibi aldırmadan geçip gider. Sınırı aşanlara yaptıkları şeyler işte böyle süslenmiştir. [Yunus/12]

36Biz insanlara bir rahmet tattırdığımız zaman da, onunla şımarırlar. Ellerinin önceden yaptığı şeyler sebebiyle kendilerine bir kötülük isabet ederse, hemen onlar umutsuzluğa düşerler. [Rum/36]*

195 RABBİMİZDEN GEÇEN SÖZ: Âyette konu edilen söz, Rabbimizin cezaları, “adı konmuş süreye erteleme” ilkesidir. Yüce Allah, bu ilkesinden ve bu ilkeyi bozmayacağından Resmi Mushaf: Şûrâ/14, Hûd/110, Fâtır/45, Fussılet/45 ve Tâ-Hâ/129'da da bahsetmiştir.

*İşte Kuran, Yunus Suresi